Strach: Walka : Ucieczka, w taki sposób najkrócej można opisać działanie hormonu adrenaliny. Każdy z nas wielokrotnie w swoim życiu doświadczał tych trzech stanów, zapewne mężczyźni częściej niż kobiety. Niektórzy zdążyli się nawet od nich uzależnić, bo na samym końcu tego wysypu emocji czeka nagroda – nieprawdopodobna euforia i to dla niej jesteśmy w stanie konfrontować się z niebezpieczeństwem.
Adrenalina, co to jest?
Adrenalina, inaczej epinefryna jest hormonem, tzw. hormonem walki. Adrenalina to organiczny związek chemiczny, hormon obecny w organizmie człowieka i zwierząt kręgowych. Produkują ją nadnercza, w dawkach niewielkich jest obecna cały czas we krwi. Adrenalina jest przekaźnikiem układu współczulnego, jej poziom w organizmie określa stężenie we krwi. W ten sposób sprawdza się dwa pokrewne sobie hormony: adrenalinę i noradrenalinę, tzw. katecholaminy odpowiedzialne w organizmie człowieka i zwierząt za pobudzenie całego ciała w warunkach silnego stresu. Wydziela je rdzeń nadnerczy , a noradrenalina uwalnia się z zakończeń współczulnych.
Adrenalina – działanie
Gdy pojawia się zagrożenie, mózg wysyła natychmiast sygnał alarmowy do wszystkich współpracujących gruczołów dokrewnych produkujących hormony. Do najbardziej aktywnych w sytuacji stresu należą nadnercza, czyli niewielkie gruczoły wydzielania dokrewnego ulokowane bezpośrednio nad nerkami. Zadaniem nadnerczy w organizmie jest produkcja hormonów, kontrola poziomu sodu i potasu oraz sterowanie gospodarką wodną. Bez nadnerczy niemożliwe byłoby wytworzenie i funkcjonowanie niektórych cech płciowych. Nadnercza produkują też substancje przeciwzapalne i przeciwalergiczne chroniące człowieka przed wieloma chorobami. I to w nadnerczach powstają katecholaminy, do których należy adrenalina.
Gdy mózg otrzymuje informację o niebezpieczeństwie nadnercza podejmują gwałtowną produkcję hormonów i następuje wyrzut adrenaliny do krwi. Towarzyszy mu szereg symptomów, charakterystycznych dla człowieka i dla zwierzęcia:
- znacznie podwyższa się próg bólu, jest wyższy niż dotychczas
- serce gwałtownie przyspiesza swoją pracę
- następuje mobilizacja psychiczna do działania
- pojawia się podwyższone ciśnienie tętnicze
- następuje wzrost stężenia glukozy we krwi
- poszerzają się oskrzela
- zwiększają się źrenice
Człowiek w zasadzie prawie nigdy nie doświadcza niedoboru katecholamin. Nawet wtedy, gdy rdzeń nadnerczy z jakiegoś powodu zostaje zniszczony, choćby przez chorobę lub operację, organizm wyrównuje możliwy niedobór adrenaliny oraz noradrenaliny poprzez działanie nerwów sympatycznych, które podejmują produkcję noradrenaliny przy pomocy przyzwojowego ciałka współczulnego.
Gdy człowiek nagle doświadcza olbrzymich emocji: gniewu czy strachu, albo gdy ma do wykonania niezwykle skomplikowane i angażujące zadanie w organizmie następuje gwałtowny wyrzut adrenaliny do krwiobiegu. Proces ten aktywizuje, „stawia na baczność” cały organizm. Informacja o mobilizacji dociera do mięśni i umysłu wyzwalając energię. Przyspieszeniu ulegają oddech, bicie serca, do krwi dociera natychmiast więcej tlenu, polepsza się ukrwienie i dotlenienie mięśni, by mogły wydajniej pracować. Rozszerzają się źrenice, by widzieć w ciemności.
Adrenalina – różnie w reakcji kobiet i mężczyzn
Gdy pojawia się zagrożenie, nagła sytuacja stresowa mężczyźni stają do walki a kobiety do negocjacji. Badania wykazały, że istnieje gen, który kontroluje proces wytwarzania neuroprzekaźników należący do grupy katecholamin. Okazało się, że jest to ten sam gen, który nadzoruje rozwój cech męskich u płodu, a występuje tylko na chromosomie Y, właściwym dla mężczyzn. I to ten gen decyduje o tym, że wyrzut adrenaliny jest znacznie większy u mężczyzn niż u kobiet. Dodatkowo adrenalinę uzupełnia inny męski hormon- testosteron. Testosteron obecny jest też w organizmie kobiety, jednak w śladowych ilościach. To dlatego właśnie w obliczu zagrożenia, nagłej sytuacji stresowej mężczyźni wykazują większą agresję niż kobiety , agresję, którą jest im trudniej opanować, ponieważ posiadają tylko znikome ilości estrogenów i oksytocyny.
Oznacza to, że typowe męskie cechy, jak: skłonność do przemocy, chęć rywalizacji i walki to cechy genetycznie uwarunkowane i przyporządkowane mężczyznom.
Adrenalina – jej nadmiar w organizmie
Gdy z jakiegoś powodu następuje gwałtowny wyrzut adrenaliny, po fazie realizacji, wykonania zadania następuje faza euforii i to właśnie ta faza powoduje, że człowiek jest w stanie uzależnić się od tego uczucia. W fazie euforii następuje obniżanie poziomu adrenaliny nie powodując szkody w organizmie.
Inaczej wygląda funkcjonowanie człowieka, gdy musi on żyć w fazie ustawicznego stresu, a adrenalina cały czas utrzymuje się na wysokim poziomie, krążąc w wysokim stężeniu we krwi. Wówczas przestaje być czynnikiem mobilizującym a staje destrukcyjnym:
- trwale podnosi się tętnicze ciśnienie krwi
- zwężają się naczynia krwionośne
- osłabnięciu ulegają ścianki naczyń krwionośnych
- następuje wysokie stężenie glukozy we krwi
- tworzą się wrzody żołądka
- powstaje choroba Parkinsona
Stały, wysoki poziom adrenaliny we krwi powoduje rozwój miażdżycy i cukrzycy. To przede wszystkim cukrzycę wiąże się z coraz bardziej stresującymi warunkami życia na co wskazuje gwałtowny przyrost zachorowań na tę chorobę. Z uwagi na to, że u mężczyzn następuje gwałtowniejszy i dłużej utrzymujący się wyrzut adrenaliny to mężczyźni chorują częściej na schorzenia układu krążenia, wrzody żołądka a nawet chorobę Parkinsona. Kobiety, dzięki swoim estrogenom lepiej radzą sobie z fizjologią nadnerczy. Jednak gdy u kobiety estrogeny zaczynają zanikać, mogą pojawić się różnego rodzaju schorzenia na bazie przewlekłego stresu. A przewlekły, długo utrzymujący się stres u kobiety negatywnie wpływa na wiele elementów jej organizmu.
Ponieważ adrenalina rozszerza naczynka krwionośne, a skóra kobiety jest znacznie cieńsza niż mężczyzny, u kobiety pojawiają się permanentne plamy na twarzy i szyi, szczególnie w chwilach silnego stresu. Napięciu ulegają mięśnie twarzy, przyczyniając się do powstawania zmarszczek. Kobieta z wiekiem też gorzej toleruje każdy wyrzut adrenaliny, a to za sprawą słabszego niż u mężczyzn wydzielania noradrenaliny, której zadaniem w organizmie jest m.n, neutralizacja działania adrenaliny. To dlatego organizm kobiety po wyrzucie adrenaliny wraca do poziomu stabilizacji dużo wolniej niż organizm mężczyzny. A negatywne skutki wydzielania tego hormonu utrzymują się znacznie dłużej.
Adrenalina – rozładowanie napięcia
Sytuacji stresowych trudno unikać, chociaż warto wziąć to pod uwagę w codziennym funkcjonowaniu. Trzeba jednak znaleźć sposób na rozładowanie napięcia i stosować go możliwie codziennie. Tak, by koniec dnia wyglądał zupełnie inaczej niż jego początek.