Haluksy, zwane chorobą paluchów koślawych stanowią schorzenie zwyrodnieniowe stawów. Jak każde zwyrodnienie i to jest chorobą przewlekłą. Dotyczy pojawiających się nieprawidłowości w budowie stawu śródstopno – paliczkowego, łączącego pierwszą kość śródstopia z paliczkiem bliższym palucha. Podsumowując – schorzenie przyczynia się do powstania deformacji w obrębie pierwszej z pięciu kości śródstopia wraz z paluchem. Haluksy najczęściej dotyczą:
- przede wszystkim kobiet, u których więzadła w stopach są znacznie słabsze niż u mężczyzn,
- łącznie około 2 do 4% wszystkich ludzi,
- osób z nadwagą,
- osób ze stwierdzonym płaskostopiem,
- mających paluch wyraźnie dłuższy od pozostałych palców,
- cierpiących na przykurcz ścięgna Achilesa,
- uprawiających zawodowo sport oraz taniec,
- chorych na dnę moczanową, w przebiegu której odkładający się w organizmie kwas moczowy niszczy stawy,
- w dużej mierze osób młodych – pierwsze objawy związane z odkształceniem występują zazwyczaj już przed ukończeniem przez pacjenta 20 lat, a wraz z wiekiem pogarsza się stopień zaawansowania zmian,
- w większości obu stóp, chociaż mogą pojawić się niejednocześnie oraz mieć różny stopień nasilenia.
Bardzo długo twierdzono, że ich pojawienie jest następstwem noszenia niewygodnych butów. Obecnie wiadomo już, że haluksy pojawiają się w przypadkach:
- obciążenia zmianami na tle genetycznym – naukowcy z Uniwersytetu w Bostonie w Stanach Zjednoczonych przebadali grupę 1370 osób, których średnia wieku wynosiła 66 lat, a ponad połowę z nich stanowiły kobiety. Badania wykazały, że paluchy koślawe pojawiły się u około 31% badanych, których rodzice lub dziadkowie cierpieli na tę samą dolegliwość – bez względu na płeć. Orzeczono, że przekazywany w genach kształt stopy, predysponuje do przyszłych problemów z haluksami – dziedziczenie występuje głównie ze strony matki lub babci,
- oddziaływania czynników środowiskowych, takich jak nagminne noszenie butów na obcasie, z wąskimi noskami, w których obcas ściska palce
i przesuwa środek ciężkości, powodując podkurczanie palców oraz mięśni łydek. W przypadku kobiet czynnikiem wyzwalającym koślawość często jest okres ciąży, podczas którego wydzielane hormony powodują rozluźnienie stawów stóp z jednoczesnym wyjątkowo silnym naciskiem na nie, spowodowanym przybieraniem na wadze.
Objawy
Pierwszymi wyraźnymi objawami problemów z koślawością paluchów są najczęściej:
- pojawiająca się charakterystyczna zmiana w okolicy pierwszej kości śródstopia, przypominająca wyglądem guz lub narośl,
- bolesność dużego palca, nasilająca się szczególnie po kilku godzinach noszenia obuwia, z początku ustępująca po okresie odpoczynku stóp,
- miejscowy stan zapalny stawu palucha, przechodzący w przewlekły – stan zapalny kaletki maziowej, produkującej śliską substancję, dzięki której zmniejsza się tarcie podczas przesuwania mięśni oraz ścięgien po powierzchni kości. Maź nawilża również stawy, a zapalenie kaletki jest jednoznaczne z obniżeniem możliwości ruchowych,
- zaczerwienie skóry oraz obrzęk w miejscu wybrzuszenia oraz coraz częściej pojawiający się ból, który nie zanika nawet po zdjęciu obuwia,
- deformacja stopy – duży palec odchyla się w stronę pozostałych, w kierunku wewnętrznej strony stopy – jego stawy zostają zwichnięte bądź podwinięte,
- powstanie wyrośli kostno – chrzęstnej ,
- poszerzenie przodostopia,
- ograniczona możliwość poruszania dużym palcem,
- pojawiające się na podeszwie bolesne modzele oraz odciski,
- pojawienie się metatarsalgii Mortona – silnych dolegliwości bólowych związanych z uciskiem więzadła poprzecznego na nerw podeszwowy palców lub jego rozciągnięcia.
W wyniku postępowania koślawości pojawiają się u pacjentów problemy z dobraniem obuwia, które mogliby nosić bez konieczności uciskania powstałej
w skutek deformacji, narośli. Zalecane jest wówczas stosowanie butów o tęgości od K do M.
Leczenie
Odwlekanie leczenia haluksów nie jest dobrym pomysłem. Im zwyrodnienie jest poważniejsze, tym więcej trudu będzie kosztowało lekarzy doprowadzenie stóp pacjenta do prawidłowego stanu. Leczenie przynoszące pozytywne rezultaty zawsze wiąże się z koniecznością przeprowadzenia przez specjalistów, operacji chirurgicznej. Do metod operacyjnych, stosowanych obecnie najczęściej, należą:
- operacja metodą Chevron’a – polega na przecięciu kości oraz przemieszczenia kości palucha i ułożenie prawidłowo pozostałych zdeformowanych.
W celu ustabilizowania kości używa się tytanowych implantów w postaci śrubek lub drutów lub implantów wchłanianych do organizmu pacjenta. Po zabiegu pacjent musi przez jakiś czas poruszać się w specjalnym ortopedycznym, odciążającym obuwiu i o kulach, - operacja metodą Scarf’a – polega na zespoleniu przeciętych i prawidłowo ustawionych kości śrubami, bez stosowania drutów. Zalecenia pooperacyjne są identyczne jak w przypadku pierwszej opisanej metody,
- operacja metodą Akina – kości zespala się przy użyciu śrubek lub drutów.
Wszystkie obecnie stosowane metody zabiegowe przynoszą zadowalające i przede wszystkim trwałe rezultaty i są przeprowadzane w znieczuleniu, by nie narażać pacjenta na cierpienie. Rekonwalescent powinien na bieżąco kontrolować w przychodni proces gojenia się rany i bezwzględnie stosować się do zaleceń pooperacyjnych. Odpoczywanie wskazane jest przez okres od 8 do 12 tygodni, w tym czasie pacjentowi przysługuje zwolnienie z pracy. Do względnej sprawności powraca się w okresie około miesiąca po zabiegu.