Ksylitol jest obecnie coraz powszechniejszym zamiennikiem białego cukru. Do jego odkrycia doszło pod koniec XIX wieku. W 1891 roku niemiecki chemik
i późniejszy laureat Nagrody Nobla, Hermann Emil Fisher, profesor uniwersytetów w Monachium i Berlinie oraz francuski uczony Gabriel Bertrand z Instytutu Pasteur w Paryżu, wyodrębnili ksylitol w postaci syropu z kory drzewa brzozowego, prowadząc badania z zakresu syntezy cukrów.
Długo był wykorzystywany w procesie leczenia diabetyków i pacjentów z rozległymi poparzeniami, wzmacniając ich układ odpornościowy. Dopiero podczas II Wojny Światowej, w wyniku znacznego niedoboru cukru w Finlandii, naukowcy fińscy ponownie odkryli niezwykły słodzik – tym razem w postaci kryształów. W ten sposób trafił on na front, wzmacniając żołnierzy i likwidując deficyt cukru powstały na skutek blokady handlowej. W latach sześćdziesiątych XX wieku słodzik z kory brzozowej był już znany w części Europy oraz w Japonii i ówczesnym Związku Radzieckim. Produkcji ksylitolu podjęły się kraje takie jak Włochy oraz Chiny – mimo wszystko, za jego ojczyznę nadal uważana jest Finlandia.
Właściwości
Do szczególnie cennych właściwości tego naturalnego słodziku, występującego na terenie krajów Unii Europejskiej pod nazwą E967, zaliczyć można:
- niższą o 40 % kaloryczność w porównaniu do białego cukru,
- niższy indeks glikemiczny – świadczący o pozytywniejszym wpływie węglowodanów, jakim jest ksylitol, na poziom glukozy we krwi w około 3 godziny po spożyciu – wartość niezwykle istotna dla chorujących na cukrzycę oraz walczących z nadwagą,
- przynależność do grupy węglowodanów, które są znacznie wolniej wchłaniane przez organizm i jednocześnie proces ten odbywa się przy mało znaczącym udziale insuliny,
- zapobieganie przedwczesnemu starzeniu się tkanek i narządów wewnętrznych i utrzymywanie ich w dobrym stanie – przeciwnie do sacharozy,
- działanie bakteriobójcze – jest niezastąpionym składnikiem gum do żucia i past do zębów – leczy zapalenie dziąseł i ma działanie przeciwpróchnicze – pomaga zmniejszyć ilość ubytków nawet o połowę,
- zwiększenie przyswajalności wapnia – polecany jest pacjentom chorującym lub zagrożonym osteoporozą,
- zwiększenie przyswajalności magnezu,
- poprawę metabolizmu,
- wzmocnienie układu immunologicznego oraz większą ochronę przed wirusami,
- działanie przeciwgrzybicze,
- działanie łagodzące – skutecznie przyspiesza gojenie tzw. zajadów – stanów zapalnych kącików ust,
- pomoc w zapobieganiu zapaleniu ucha u dzieci, przez stwarzanie zasadowego środowiska, które działa niekorzystnie na drożdżaki i bakterie odpowiedzialne za występowanie schorzenia,
- odporność na obróbkę termiczną – swoje właściwości zachowuje zarówno podczas podgrzewania jak i podczas mrożenia,
- uzupełnianie niedoborów energii u osób narażonych na wysiłek, takich jak sportowcy – zatrzymuje spadek masy mięśniowej i przyczynia się do spalania tłuszczu,
- część ksylitolu, który nie został przyswojony przez organizm, wykazuje w jelitach działanie podobne do błonnika.
Ksylitol brzozowy i kukurydziany
Prawdziwy ksylitol produkowany jest w Finlandii i pochodzi z drzewa brzozowego, a proces produkcji tego zamiennika cukru, należy do wyjątkowo kosztownych. Producenci, by obniżyć koszty pozyskania ksylitolu, pod tą samą nazwą oferują substancję słodzącą wyizolowaną z kukurydzy – powstaje ona na skutek fermentacji dokonywanej przez drożdże oraz bakterie. Istnieje więc niewielkie prawdopodobieństwo, że jest nimi zanieczyszczona. Drugą metodą stosowaną podczas produkcji jest szkodliwa dla środowiska naturalnego – kwasowa hydroliza biomasy, przeprowadzana przy użyciu kwasu solnego lub siarkowego w odpowiednim stężeniu i w wysokiej temperaturze. Na terenie Finlandii ksylitol uzyskuje się w sposób prawidłowy i całkowicie nieszkodliwy. Niestety, często ten prawdziwy, przegrywa z chińskim z powodu znacznie wyższej ceny oraz niewiedzy kupujących. Niepokojące jest również zjawisko sprowadzania słodziku z Chin przez firmy, które sprzedają go pod swoja, najczęściej ekologiczną, marką.
Wady
Ksylitol ma stosunkowo mało wad, do nielicznych należą:
- negatywne oddziaływanie na układ pokarmowy przy znacznie zawyżonym spożyciu,
- wywoływanie u niektórych wzdęć i biegunki – zwłaszcza na początku stosowania gdy organizm przyjmującego nie produkuje wystarczającej ilości enzymów trawiennych – warto wprowadzać go do diety stopniowo i powoli, by przyzwyczaić układ pokarmowy,
- ograniczony dostęp do produktu – fiński ksylitol nie jest popularnym towarem z powszechnie dostępnych marketach – częściej można go znaleźć
w internetowych sklepach ze zdrową żywnością, - wysoka cena – zdrowy słodzik jest o wiele droższy niż szkodliwy biały cukier lub słodziki typu aspartam.
Szkodliwość
Badacze reprezentujący Stany Zjednoczone oraz Europę orzekli zgodnie, że ksylitol produkowany w prawidłowy sposób nie zawiera żadnych toksycznych substancji i w związku z tym, nie jest produktem szkodliwym. Jednak inaczej sprawy maja się w przypadku naszych czworonożnych przyjaciół – psy nie tolerują ksylitolu, który może doprowadzić do ich śmierci. Powoduje szybki i niebezpieczny dla życia spadek poziomu cukru we krwi. Dawka wynosząca około 100 mg/kilogram masy ciała psa, uszkadza jego narządy wewnętrzne, a dawka wynosząca 500 mg/ kilogram masy ciała – zabija go. Jedna mała guma do żucia, w ciągu około 30 minut może doprowadzić do śmierci psa o wadze wynoszącej 3 kilogramy. Uważajmy na naszych pupili, a przypadku połknięcia przez nich słodyczy z zawartością ksylitolu, natychmiast udajmy się do lekarza weterynarii.