Kung fu – chińska sztuka walki. Ćwiczenia ciała i ducha z klasztoru Shaolin

Kung fu,  Gōngfu w swoim rodzimym chińskim języku oznacza sukces, osiągnięcie najwyższego poziomu umiejętności w danej dziedzinie. Innym ważnym terminem jest wushu, który z kolei nazywa w sposób ogólny zbiór wszystkich sztuk walki. Nie wiadomo właściwie dlaczego, w większości krajów ten ostatni termin został zastąpiony zwrotem Gōngfu : kung fu i teraz on nazywa wszelkie chińskie sztuki walki. Nie wiadomo też, kto zapoczątkował tę komedię omyłek, ale wiadomo, że termin ten przyjął się już na stałe, również w Polsce. Określenie kung fu weszło na stałe do języka, jako nazwa sztuk walki wywodzących się z Chin, bez różnicowania technik i właściwych dla każdej z nich cech.

Kung fu – co to jest?

Trudno byłoby przypisać komukolwiek stworzenie zasad dla kung fu, bowiem legenda miesza się tu z balladą, a ballada z baśnią a do tego szczyptą historii. Jedną z pierwszych postaci, o której wiadomo nieco więcej jest Hua Tuo, lekarz żyjący w III w.n.e. Stworzył on system ruchów oparty na obserwacji pięciu dzikich zwierząt:

• niedziwiedzia
• jelenia
• małpy
• żurawia
• tygrysa

Połączył nowy system z ćwiczeniami taoistycznych ascetów i w ten sposób stał się twórcą własnej techniki ruchu zwanej Zabawy Pięciu Zwierząt. Pierwotnie system ten nie traktowano jako sztukę walki, miał jedynie usprawnić ciało i kształtować umysł.

Rozwój sztuk walki w sposób dynamiczny został zapoczątkowany ok. VI w.n.e.  kiedy to do klasztoru Siu Lun, znanego szeroko jako Shaolin, w prowincji Honan, przybył Ta Mo. Pochodził on ze znanego rodu Indii i znał tajniki hinduskiej sztuki walki Vajramuki. Ta Mo przebył wiele setek kilometrów głosząc idee buddyzmu. To on wprowadził go do Chin a w samym Shaolin po wielu perypetiach zapoczątkował wśród mnichów 18 asan zwiększających kondycję oraz psychiczną i fizyczną wytrzymałość ciała. W XVI wieku następuje rozbudowa przyszłego systemu kung fu prowadząca do powstania 170 ruchów, które zainicjowały podstawę Szkoły Klasztoru Shaolin.

Kung fu – różne szkoły walki

Do tej pory nikomu nie udało się stworzyć katalogu, który pogrupowałby według jasnych schematów wszystkie szkoły oraz style kung fu. Aktualnie stosowanym podziałem, jaki funkcjonuje w tej dyscyplinie jest podział na grupę stylów:

• południowych: uderzenia rękami, mocna postawa ciała, ćwiczenia równowagi, osłona środka ciała
• północnych: wysokie podskoki, błyskawiczne obroty, zagarniające ruchy rąk, uderzenia oraz kopnięcia

Niektóre źródła podają, że aktualnie istnieje ok. 60 stylów podstawowych kung fu, które z kolei dzieli się dalej na poszczególne szkoły. Tych najbardziej znanych jest ok. 500, chociaż mówi się nawet o 1000. Część ze szkół funkcjonuje zgodnie z wielowiekową tradycją nakazującą utrzymanie w tajemnicy swojego systemu ćwiczeń.

Kung fu – główne style walki

W publikacjach omawiających podstawowe style walki kung fu najczęściej wymienia się trzy główne kierunki funkcjonujące również współcześnie:

• Styl Shaolin,  przywiązujący największą wagę do stosowania siły oraz umiejętności ataku, a także do pracy nad zewnętrzna powłoką ciała. Styl Shaolin charakteryzuje się skokami, padami i silnymi ruchami zgarniającymi. Począwszy od XVI w. kung fu z Shaolin wypracowało 172 powtarzalne ruchy podzielone na 5 stylów wzorowanych na specyfice ruchu określonych gatunków zwierząt i trzy fundamentalne kierunki obowiązujące w tym klasztorze wszystkich przyszłych adeptów.

• Styl Wudangu , stawiający przede wszystkim na zwinność i odporność na ciosy oraz na ćwiczenie wewnętrznej siły, która oznacza wzmocnienie 3 czynników: jing – esencji życia, qi – energii wewnętrznej i shen – ducha. Charakteryzuje się delikatnymi i płynnymi ruchami w opozycji do silnych ciosów przeciwnika. To styl walki oparty na podstawowych zasadach moralno-etycznych taoizmu.

• Styl z Emei, prowincja Syczuan,  stanowiący połączenie dwóch powyższych, będący syntezą elementów buddyjskich i taoistycznych. Podstawą techniczną tego stylu jest połączenie ruchu i bezruchu, ćwiczeń zewnętrznych oraz ćwiczeń kształtujących wewnętrznego ducha. Największe znaczenie przykłada się do zręczności oraz praktycznej umiejętności walki. Łączy elementy różnego pochodzenia, techniki twarde i miękkie, trening zewnętrzny oraz wewnętrzny. Stosuje szerokie przechwyty oraz dźwignie, preferuje walkę w krótkim dystansie i wzajemne napieranie ciałem.

To z powyższych szkół, z kolejnymi modyfikacjami, wywodzą się wszystkie ważne i szanowane w Chinach style kung fu. Zróżnicowanie szkół kształcących adeptów kung fu tworzyło się z uwagi na:

• specyfikę terenu, na którym formowała się szkoła
• specyfikę społeczności lokalnych, której członkowie przybywali po naukę do szkół
• indywidualne zdolności twórców szkół modyfikowane przez kolejne pokolenia mnichów
• pasje władców wpływające na preferencji określonych stylów walki

Kung fu – kształtowanie ducha, kodeks moralny

Kung fu tyle samo uwagi przykłada do szkolenia stylu walki jak i do kształtowania ducha wewnętrznego, opanowania kodeksu moralnego oraz priorytetów życiowych  jakie powinny cechować każdego wojownika kung fu. Najważniejsze wartości im przyświecające, to:

• Przywiązanie do życia jest błędem, ogranicza ono bowiem człowieka, który  stara się czerpać z niego jak najwięcej radości, co czyni go słabym w konfrontacji ze śmiercią.
• Sprawiedliwość to cecha, która powinna być priorytetem dla każdego człowieka.
• Odwaga jest najważniejszą cechą charakteru człowieka i powinna  górować na brawurą. Równie ważny jest jej aspekt duchowy jak fizyczny.  Być odważnym znaczy osiągnąć spokój i harmonię.
• Uprzejmość to jedna z najważniejszych cech każdego trenującego kung fu, ponieważ to ona  prowadzi swoim szlakiem do odwagi, czyli do harmonii z umysłem.
• Priorytetem w życiu są honorowe czyny, które są przeciwieństwem  tchórzostwa i poniżającego życia. Składową honoru jest m.in. prawdomówność.
• Każdy wojownik powinien przestrzegać zasad kodeksu swojej szkoły walki i szanować jej tradycję oraz dziedzictwo. Lojalność rozumiana jest tutaj jako oddanie swojej szkole kung fu aż do śmierci.
• Naczelną dewizą walczących powinna być cierpliwość i wytrwałość w swoich dążeniach.

Warto też pamiętać, że z chińskich południowo wschodnich sztuk walki będzie wywodzić się w przyszłości sztuka karate. Sztuka walk kung fu rozpoczynająca tradycję sięgającą trzy tysiące lat wstecz to jednocześnie historia samych Chin, ich integralna część. Hermetyczność tego państwa, a przede wszystkim spójność religii z państwowością pozwoliły na rozwój tej sztuki i jej przetrwanie do dnia dzisiejszego. A dzięki idei sportu i pokojowej rywalizacji cechującej, przynajmniej teoretycznie, świat sportu, można było tę sztukę walki, często stanowiącej o życiu i śmierci przekuć na dyscyplinę sportową i znaleźć dla niej tysiące miłośników poza krajem jej narodzin.