Łuszczyca jest to przewlekła i nawracająca choroba układowa o podłożu immunologicznym. Cechuje się obecnością łuszczących się zmian skórnych, które występują praktycznie na całym ciele. Choroba uznawana jest za najczęstszą przyczynę problemów dermatologicznych. Szacuje się, że dotyczy około 16 osób na 1000 osób w populacji ogólnej – obecnie chorują na nią 4% populacji na całym świecie. Szczyt zachowań na łuszczycę przypada na drugą oraz trzecią dekadę życia – zachorować można jednak praktycznie w każdym wieku.
Łuszczyca nie jest chorobą zakaźną. Na dzień dzisiejszy nie ma na nią lekarstwa – istnieje jedynie leczenie objawowe, które ma na celu poprawę jakości życia osoby chorej. Łuszczyca cechuje się przewlekłym przebiegiem z tendencją do występowania czasowych remisji oraz nawrotów.
Główną rolę w patogenezie łuszczycy odgrywają czynniki immunologiczne oraz genetyczne. Łuszczyca jest schorzeniem uwarunkowanym genetycznie o dziedziczeniu wielogenowym, co potwierdzają liczne przeprowadzone do tej pory badania. Najprawdopodobniej za genetyczne predyspozycje do wystąpienia łuszczycy odpowiada polimorfizm genu HLA-Cw6. Wśród przyczyn immunologicznych wyróżnia się przede wszystkim nieprawidłowe funkcjonowanie składników układu odpornościowego, przede wszystkim limfocytów T i wydzielanych przez nie cytokin.
Łuszczyca – objawy
Objawy łuszczycy dotyczą przede wszystkim pojawiających się zmian skórnych. Wczesne zmiany mają zazwyczaj charakter drobnych grudek – początkowo ich wielkość jest porównywalna do rozmiaru główki od szpilki, z czasem ulegają one znacznemu powiększeniu. Wykwity pierwotne mają czerwonobrunatne bądź ciemnoróżowe zabarwienie. Są widocznie oddzielone od zdrowych obszarów skóry. Wykwity po pewnym czasie zaczynają pokrywać się srebrzystymi łuskami, tak zwanymi blaszkami łuszczycowymi.
Umiejscowienie zmian skórnych w łuszczycy jest różnorodne. Najczęściej zmiany pojawiają się w okolicach owłosionej skóry głowy oraz w zgięciach kolan oraz łokci. Mogą jednak zajmować również większe obszary skóry, co jest charakterystyczne dla cięższych przypadków nawrotu choroby.
Łuszczycy skóry może towarzyszyć również łuszczyca paznokci. Dla choroby charakterystyczny jest również tak zwany objaw Koebnera, który polega na występowaniu zmian łuszczycowych nie tylko samoistnie, ale również w miejscach zadrapania naskórka.
Podtypy łuszczycy
Ze względu na odmienność objawów oraz inny przebieg, obecnie łuszczycę dzieli się na kilka podtypów. Należą do nich:
- łuszczyca zwykła – występuje najczęściej, bo prawie u 80% pacjentów chorujących na łuszczycę, charakteryzuje się rozległymi ciemnoczerwonymi bądź ciemnoróżowymi zmianami, które z czasem pokrywają się blaszkami łuszczycowymi;
- łuszczyca zadawniona – charakterystyczne dla tego typu choroby jest symetryczne występowanie obszarów pogrubionego naskórka, który jest pokryty dużą ilością łusek;
- łuszczyca odwrócona – zmiany w tym podtypie choroby są jasnoczerwone oraz względnie gładkie, ich cechą charakterystyczną jest brak łusek; najczęściej zmiany atakują okolice fałd skórnych i miejsca szczególnie narażone na obecność potu, jak na przykład okolice genitaliów, pośladki, pachwiny;
- łuszczyca brodawkująca – zmiany skórne przybierają charakter niejednolitych guzków i wybrzuszeń;
- łuszczyca wysiękowa – zmiany skórne przyjmują postać strupów oraz bruzd z których sączy się płyn;
- łuszczyca kropelkowata – w tym podtypie łuszczycy zmiany skórne przybierają postać pojedynczych, niewielkich zmian o kształcie kropek bądź kropli;
- łuszczyca plackowata – zmiany mają charakter różnorodnych w swojej wielkości zmian skórnych, mają charakter plackowatych zmian przypominających zwykły typ łuszczycy, ale wykwity są o wiele większe oraz często zlewają się ze sobą, co sprawia, że pokrywają znaczną część skóry na całym ciele;
- łuszczyca krostkowa – zmiany skórne mają charakter ropnych, ale niezakaźnych krost, w swoim wyglądzie przypominające wypryski w przebiegu trądziku.
Łuszczyca – leczenie
Sposób leczenia stosowanych powszechnie w łuszczycy jest bardzo wiele. Dobór poszczególnych leków oraz metod jest uzależniony przede wszystkim od podtypu choroby, jej zaawansowania oraz ogólnego stanu organizmu. U większości pacjentów z lekkim bądź umiarkowanym przebiegiem łuszczycy w sytuacji, gdy zmianami skórnymi nie jest objęte więcej niż 10% całego ciała stosuje się przede wszystkim leczenie miejscowe. U chorych o cięższym przebiegu choroby stosuje się leczenie zarówno miejscowe, jak i ogólne.
Leczenie miejscowe zmian skórnych w łuszczycy polega przede wszystkim na usunięciu łusek obecnych na zmienionym chorobowo miejscu. Następnie stosuje się terapie, która ma na celu zmniejszenie nadmiernej proliferacji naskórka oraz jego regenerację. W tym celu stosuje się między innymi:
- glikokortykosteroidy miejscowe, które mają silne działanie przeciwzapalne i immunomodulujące, oddziałują także na prawidłową proliferację naskórka;
- dziegcie – używane głównie w postaci maść oraz past;
- preparaty keratolityczne, głównie kwas salicylowy oraz mocznik – zmniejszają ilość pojawiających się łusek oraz zwiększają wchłanialność innych preparatów.
W leczeniu ogólnym stosuje się różnorodne leki, zwykle o dość ciężkich skutkach ubocznych. Stosowanie ich wymaga ciągłej opieki lekarza prowadzącego. W leczeniu łuszczycy stosuje się metotreksat oraz cyklosporynę, która jest silnie działającym lekiem immunosupresyjnym. Dodatkowo w niektórych przypadkach leczenia lekarz decyduje o włączeniu w terapię retinoidów (pochodnych witaminy A) oraz nowoczesnych leków biologicznych, które działają na określone rodzaje cytokin, które są odpowiedzialne za powstawanie zmian skórnych w łuszczycy.
Dodatkową formą terapii, którą stosuje się u dużej grupy chorych na łuszczycę jest fototerapia oraz fotochemioterapia – ekspozycja na światło ultrafioletowe pomaga w leczeniu rozległych zmian skórnych oraz przyczynia się do zwiększonego procesu gojenia się i regeneracji objętych chorobowo zmian skórnych.
Warto pamiętać, że chory powinien unikać czynników, które mogą dodatkowo wzmagać proces chorobotwórczy i prowadzić w konsekwencji do zaostrzenia zmian. Mowa tutaj o zakazie palenia tytoniu, prowadzeniu aktywnego trybu życia i zdrowej diety, unikaniu przewlekłego stresu oraz odpowiedniej pielęgnacji skóry.
Funkcjonowanie psychospołeczne osób z łuszczycą
Łuszczyca jest chorobą, która bardzo często ogranicza funkcjonowanie osób chorych. Zarówno mniejsze, jak i większe nasilenie choroby jest często przyczyną niskiej samooceny, trudności z nawiązywaniem kontaktów oraz wycofywania się z życia społecznego. Ważną kwestię odgrywa więc akceptacja osób chorych, zwiększanie świadomości populacji na temat łuszczycy (w niektórych miejscach wciąż funkcjonuje mit, że zmiany w łuszczycy są zaraźliwe) oraz wsparcie udzielanie choremu.
Osoby chore na łuszczycę mogą liczyć na wsparcie udzielane przez różnego typu instytucje. Obecnie istnieje szereg organizacji oraz klubów, które zrzeszają osoby chorujące i udzielają im wzajemnego wsparcia oraz pomocy w doborze leczenia, wyboru specjalisty. Opiekę sprawują tam między innymi psychologowie, którzy pomagają chorym uporać się z konsekwencjami psychicznymi choroby przewlekłej, a także starają się pomóc pacjentom w zaakceptowaniu choroby oraz przywróceniu im wiary we własne możliwości czy samoocenę.