Skolioza to skrzywienie kręgosłupa, zwane także „bocznym skrzywieniem kręgosłupa”. Wbrew tej nazwie oraz ogólnie przyjętym poglądom, skolioza nie jest jedynie bocznym skrzywieniem, a wadą trójpłaszczyznową. Na skoliozę składają się:
- skrzywienie w płaszczyźnie czołowej (boczne skrzywienie kręgosłupa);
- skrzywienie w płaszczyźnie strzałkowej (lordo- lub kifo- skolioza);
- skrzywienie w płaszczyźnie poprzecznej (rotacja i torsja kręgów).
Skolioza jest najczęściej występującą wadą postawy u dzieci, choć zdarza się, że tego typu zmiany zachodzą i u osoby dorosłej Do jej powstania przyczyniają się najczęściej brak ruchu oraz nieprawidłowa postawa przyjmowana podczas siedzenia. Skoliozy nie należy lekceważyć, ponieważ może ona doprowadzić do groźnych powikłań, takich jak wtórne zmiany w narządach wewnętrznych, niewydolności krążenia, trudności w poruszaniu się, przewlekłe bóle oraz wiele innych.
W przypadku dzieci skolioza może pojawić się w każdym wieku, niemniej jednak w pewnych okresach występuje wyższe ryzyko jej rozwinięcia. Chodzi tu o czas między 6 a 24 miesiącem życia, 5 a 8 rokiem życia oraz 11 a 14 rokiem życia. Są to okresy przyspieszonego w wzrostu dziecka. Wówczas mięśnie nie nadążają za rozwojem kośćca i nie stanowią wystarczającej podpory dla kręgosłupa.
Skolioza – przyczyny
Wyróżnia się dwa czynniki powodujące rozwój skoliozy: etiologiczny oraz biomechaniczny. Co kryją w sobie te tajemnicze nazwy? Jeśli skrzywienie kręgosłupa zachodzi wskutek czynnika etiologicznego przebiega ono w sposób zróżnicowany oraz ciężki do przewidzenia. Jeśli natomiast skolioza powodowana jest czynnikiem biomechanicznym, dużo łatwiej jest odgadnąć dalszy przebieg choroby. W takiej sytuacji skrzywienie odbywa się zgodnie z prawami fizyki oraz prawami wzrostu.
W wyniku działania czynnika przyczynowego wywołującego skoliozę dochodzi do zaburzenia równowagi układów stabilizujących kręgosłup (zarówno więzadeł, jak i mięśni). Konsekwencją takiego procesu jest rozwój skoliozy.
Pierwszym etapem skoliozy jest powstanie bocznego zgięcia w jednym z odcinków kręgosłupa (w języku medycznym nazywa się to wygięciem pierwotnym). Następnie powstają kolejne zmiany strukturalne. Nierozerwalnie wiąże się z nimi tak zwana rotacja kręgosłupa, która zachodzi wzdłuż osi długiej. Jednym z pierwszych wyraźnie zauważalnych objawów jest powstanie tak zwanego „garba żebrowego”, czyli nienaturalnego, widocznego wybrzuszenia żeber. Oprócz skrzywień pierwotnych, powstają również skrzywienia wtórne. Tworzą się one wskutek sił, które próbują zrekompensować skoliozę i wyrównać skrzywienie.
Rozwojowi skoliozy mogą towarzyszyć następujące zmiany w strukturze kręgosłupa:
- deformacje kręgów,
- torsja kręgów,
- zwłóknienie i zatracenie elastyczności krążków międzykręgowych,
- zaburzenie struktury więzadeł kręgosłupa,
- wczesne objawy zużycia chrząstki w stawach międzykręgowych,
- zmiany w mięśniach okołokręgowych.
Wystąpić mogą także poważne zmiany w obrębie miednicy (na przykład tak zwany „garb lędźwiowy”).
Niestety od 80 do 90% skolioz, zalicza się do jednostek chorobowych o niejasnym pochodzeniu. Pozostałe skoliozy natomiast spowodowane są bezpośrednio przez:
- przyczyny wrodzone,
- skoliozy torakogenne (po chorobach opłucnej i operacjach na klatce piersiowej wykonywanych w czasie dorastania),
- statyczne (związane na przykład ze skróceniem jednej z kończyn),
- spowodowane przez poliomyelitis,
- inne rzadkie przyczyny.
Skolioza – objawy
Nadmierne wygięcie kręgosłupa nie jest problemem samym w sobie. Może ono spowodować poważne zmiany w harmonii narządów wewnętrznych, co jest wyjątkowo niebezpieczne dla ludzkiego zdrowia. Poza tym skolioza zmieniając sylwetkę zmienia także środek ciężkości naszego ciała. Wówczas można zaobserwować poniższe objawy:
- wystające łopatki,
- kręgi wypychają żebra, więc z jednej strony pojawia się garb;
- nierówna wysokość ramion i bioder;
- wcięcie w talii z jednej strony jest o wiele wyraźniejsze niż z drugiej strony;
- przy zaawansowanej skoliozie mogą wystąpić także nierówne długości kończyn dolnych.
Nadmierne skrzywienia kręgosłupa, powoduje także wrażenia bólowe. Z reguły pojawiają się one po czterdziestym roku życia, nawet jeśli skrzywienie kręgosłupa zostało zdiagnozowane w dzieciństwie. Bólowi pleców często towarzyszy drętwienie mięśni oraz utrata koordynacji, co może poskutkować nawet problemami z chodzeniem. Powodem tego jest nadmierne uciskanie rdzenia kręgowego.
W przypadku skoliozy kręgosłupa piersiowego może dojść do zdeformowania klatki piersiowej. Skutkuje to problemami z oddychaniem, bezsilnością, a nawet zaburzeniami rytmu serca.
Z kolei skolioza kręgosłupa lędźwiowego potrafi doprowadzić do paraliżu nóg oraz dysfunkcji organów wewnętrznych, szczególnie znajdujących się w dolnej części brzucha. Są to jednak wyjątkowo ciężkie, a zarazem rzadkie przypadki.
Poza tym skoliozę można podzielić na
- czynnościową,
- strukturalną.
Skolioza czynnościowa powoduje skrzywienia, które nie wprowadzają trwałych zmian w budowie kręgosłupa. Skoliozy te są w stu procentach odwracalne, można je korygować przez odpowiednie ćwiczenia. Niestety postępująca skolioza czynnościowa przeradza się w skoliozę strukturalną. Oznacza ona pojawienie się trwałych i trudnych do odwrócenia zmian w budowie kręgosłupa.
Skolioza – leczenie
Leczenie skolioz jest wyjątkowo trudne i skomplikowane. Generalnie rzecz ujmując ma ono na celu likwidację skrzywienia, niemniej jednak nie zawsze da się to osiągnąć. Wówczas podejmuje się działania hamujące rozwój choroby.
Rodzaj podjętego leczenie jest uzależniony od kilku czynników. Jednym z najważniejszych jest wiek pacjenta. Bardzo ważną rolę w planowaniu terapii odgrywa także rodzaj skoliozy oraz jej stadium zaawansowania. W przeciętnych przypadkach stosuje się leczenie zachowawcze, a wyjątkowych sytuacjach pacjenta poddaje się operacji.
Zachowawcze leczenie skoliozy polega na wzmocnieniu mięśni otaczających kręgosłup, a szczególnie tych odpowiedzialnych za utrzymanie prawidłowej postawy. W tym celu stosuje się odpowiednie ćwiczenia siłowe i wzmacniające. Poza tym świetny wpływ na leczenie skoliozy ma dostosowany do potrzeb pacjenta trening na basenie. Pływanie jest bardzo angażującą aktywnością fizyczną, która bardzo pozytywnie oddziałuje na formowanie się właściwej postawy oraz wzmocnienie aparatu mięśniowego. Tego typu terapia stosowana jest przy wielu wadach budowy kręgosłupa.Sprawa jest nieco utrudniona, jeśli pacjent ma wyjątkowo rozwiniętą skoliozę lewostronną lub prawostronną. Wówczas należy dobrać ćwiczenia asymetryczne.
W poważnych przypadkach stosuje się także, gipsy korygujące, aparaty oraz wyciągi. Jeśli natomiast skrzywienie jest wyjątkowo trudne do wyleczenia (z reguły gdy kąt skrzywienia wynosi więcej niż 60°) stosuje się zabieg operacyjny polegający na wszczepieniu odpowiednich implantów korygujących wadę kręgosłupa.
Podsumowanie
Skolioza to bardzo poważna choroba. Jeśli zauważyłeś jej pierwsze objawy u siebie lub kogoś z bliskich, jak najszybciej udaj się do odpowiedniego specjalisty. Leczenie skoliozy powinno odbywać się tylko i wyłącznie pod okiem wykwalifikowanego lekarza.