Staw kolanowy jest miejscem połączenia kości udowej oraz piszczelowej. Otacza go kaletka maziowa, zbudowana z tkanki łącznej, przypominającej worek z płynem. Kaletka wytwarza maź, dzięki której staw jest odpowiednio nawilżony, a mięśnie oraz ścięgna przesuwają się po kościach bez zbędnego tarcia. Woda w kolanie, to potoczne określenie dla wysiękowego zapalenia stawu kolanowego, z łac. hydrarthrosis intermittens. To stan, podczas którego w wyniku urazu kaletki, dochodzi do wytworzenia nadmiernej ilości płynu, powodującego zapalenie stawu. Schorzenie to dotyka najczęściej:
- ludzi aktywnych fizycznie, których stawy kolanowe są nadmiernie obciążane podczas uprawiania sportu,
- uprawiających zawodowo i rekreacyjnie narciarstwo, rowerzystów, rolkarzy, łyżwiarzy, tenisistów, piłkarzy wszelkiego typu,
- ludzi nieaktywnych fizycznie, których stawy oraz mięśnie nie są przyzwyczajone do podejmowania wysiłku,
- ludzi z nadwagą, u których masa ciała wpływa destruktywnie na obciążane stawy,
- kobiety będące w ciąży, u których obciążenia stawów wynikają z przyrostu wagi oraz oddziaływania hormonów,
- ludzi w podeszłym wieku,
- wszystkich, którzy przebyli operacje stawu kolanowego.
Do zapalenia stawu dochodzi zazwyczaj w wyniku:
- urazu o charakterze ostrym – takim jak nagły uraz podczas uprawiania sportu – potknięcie, zderzenie, upadek,
- uszkodzenia więzadeł lub łąkotek,
- siły oddziałującej na staw kolanowy w przebiegu patologicznej otyłości,
- choroby takiej jak dna moczanowa – na skutek odkładania w tkankach kryształów moczanu sodu,
- w wyniku reumatoidalnego zapalenia stawów – proces zapalny zainicjowany wewnątrz stawu doprowadza do jego zniszczenia oraz zupełnej utraty ruchomości. Charakterystyczne jest zajmowanie przez stan zapalny stawów położonych symetrycznie,
- chorób nowotworowych np. kości
- nieswoistych zapaleń jelit np. w przebiegu choroby Leśniewskiego – Crohna.
Objawy
Do najczęściej występujących symptomów wysięku do stawu kolanowego należą:
- obrzęk wokół stawu kolanowego – płyn gromadzi się w przestrzeni ograniczonej przez torebkę stawową, a dotykając kolana można odnieść wrażenie kontaktu z woreczkiem wypełnionym wodą – stąd potoczna nazwa schorzenia,
- rumień skóry – zaczerwienienie oraz wrażenie naciągnięcia skóry w miejscu urazu,
- widoczne zwiększenie temperatury obrzękniętego miejsca, na skutek zwiększonego napływu krwi,
- silny i nieustający ból, który nasila się podczas poruszania kończyną oraz przy próbie jej obciążenia,
- płyn zbierający się w miejscu urazu, który może uniemożliwić zginanie oraz prostowanie nogi,
- zmiana miejsca położenia płynu np.przemieszczenie pod kolano,
- pojawienie się krwiaków w obrębie uszkodzonego stawu,
- obecność gorączki, która może sugerować inną przyczynę powstania zapalenia stawu niż uraz.
Diagnoza
Gdy dojdzie do urazu, a pacjent podejrzewa zbieranie się tzw. wody w kolanie, czyli powstanie wysiękowego zapalenia stawu kolanowego, jak najszybciej powinien udać się do przychodni w celu konsultacji z lekarzem ortopedą. Lekarz, po przeprowadzeniu wywiadu jest zobowiązany:
- przeprowadzić badanie fizykalne bolącego kolana,
- w razie konieczności zlecić wykonanie badania RTG stawu kolanowego,
- skierować pacjenta na badanie ultrasonograficzne kolan.
Wyniki pozwolą na ocenienie stanu kolana, ewentualnej obecności wysięku oraz zwichnięcia bądź złamania
Leczenie
Jeśli pacjent jest zmuszony czekać kilka dni na umówioną wizytę, może w tym czasie wspierać się stosując metody uśmierzające ból
w warunkach domowych. Należą do nich przede wszystkim:
- odpowiednie ułożenie nogi – uszkodzone kolano powinno znajdować się powyżej linii biodra – jako podporę nogi można wykorzystać poduszki,
- przykładanie zimnych okładów z częstotliwością średnio co pół godziny – można wykorzystać do tego lód owinięty w worek foliowy,
- unikanie chodzenia i przeciążania stawu,
- w przypadku konieczności przemieszczania się, warto założyć opaskę elastyczną, która zabezpieczy staw przed dalszymi urazami,
- stosowanie ogólnie dostępnych leków przeciwbólowych w oparciu o zalecenia zawarte w ulotce.
W przypadku wysięku, lekarz może zlecić wykonanie punkcji stawu. Punkcja polega na odciągnięciu płynu z okolic kolana, jałową igłą połączoną ze strzykawką. W ten sposób można także podać leki bezpośrednio do chorego miejsca – przeciwzapalne lub przeciwbólowe. Punkcja wiąże się zazwyczaj z odczuciem niewielkiego bólu w postaci ukłucia. Czasami koniczne może być podanie znieczulenia miejscowego. Płyn zebrany podczas punkcji można poddać odpowiedniej analizie. Bada się go, biorąc pod uwagę jego gęstość i kolor. Miejsce wkucia zostaje opatrzone, a pacjent może od razu po zabiegu, powrócić do normalnego funkcjonowania.
Jeśli wysięk w kolanie ma charakter przewlekły konieczne może być wykonanie zabiegu artroskopii kolana – jest to nowoczesna metoda leczenia wnętrza stawów umożliwiająca operatorom dotarcie do małych i trudno dostępnych miejsc w ciele pacjenta, bez konieczności stosowania dużych cięć skóry. Jeśli wysiękowi towarzyszy np. uszkodzenie więzadeł, istotną częścią leczenia, będzie zastosowanie odpowiedniej rehabilitacji oraz fizykoterapii. Lekarz ponadto zaleca zażywanie przez jakiś czas niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz przepisuje leki przeciwbólowe o zwiększonej sile działania.
Czytaj także: Domowe sposoby na wodę w kolanie