Żelazo jest ważnym dla prawidłowego funkcjonowania organizmu składnikiem mineralnym. Jego niedobór w szybkim czasie powoduje wiele niekorzystnych dla organizmu skutków oraz jest przyczyną między innymi anemii.
Ludzki organizm nie jest w stanie sam wyprodukować żelaza. Niezbędne jest więc jego dostarczanie wraz z codzienną dietą bądź ewentualna dodatkowa suplementacja.Warto jednak pamiętać, że nie tylko niedobór żelaza jest szkodliwy, ale także jego nadmiar. Zbyt duża ilość dostarczanego do organizmu żelaza może przyczyniać się między innymi do rozwoju chorób neurodegeneracyjnych.
Po dostarczeniu do organizmu żelazo jest wchłaniane przez organizm w dwunastnicy, a następnie już we krwi wiąże się z białkiem, które odpowiada za transport pierwiastka do narządów wewnętrznych. Największa ilość żelaza jest magazynowa w wątrobie oraz w śledzionie.
Jaką rolę pełni żelazo w organizmie?
Żelazo w organizmie pełni szereg rozmaitych funkcji. Przede wszystkim odpowiada za:
- poziom czerwonych krwinek (erytrocytów) w organizmie,
- prawidłową pracę serca,
- wspomaga gospodarkę hormonalną,
- wspomaga zachodzące w organizmie procesy immunologiczne, związane z odpornością,
- pomaga eliminować patogeny oraz czynniki chorobotwórcze,
- odgrywa rolę w detoksykacji szkodliwych dla organizmu substancji,
- oddziałuje na mięśnie (jako, że uczestniczy w procesach transportu tlenu do komórek),
- bierze czynny udział w procesach metabolicznych.
Żelazo jest przede wszystkim mikroelementem, który odpowiada za transport tlenu do wszystkich komórek organizmu przez hemoglobinę (ponad 70% jej składu to właśnie żelazo). Dodatkowo żelazo inicjuje proces powstawania czerwonych krwinek.
Objawy niedoboru żelaza
Pierwsze objawy niedoboru żelaza zwykle są bardzo niespecyficzne. Większość odczuwa po prostu zmęczenie, osłabienie koncentracji, obserwuje zmniejszoną motywację i wzmożoną apatię. Dodatkowo odczuwa się senność, która nie ustępuje pomimo drzemek oraz kładzenia się wcześniej spać.
Wśród objawów niedoborów żelaza wyróżnia się również bladość cery i przesuszenie błon śluzowych. Zwykle pojawiają się również sińce pod oczami oraz przebarwienia na skórze. Skóra staje się bardziej szorstka i zdecydowanie mniej nawilżona, nawet podczas regularnego stosowania kremów odżywczych emolientów. Paznokcie oraz włosy stają się przesuszone i bardziej łamliwe, mogą także łatwiej się łamać oraz wypadać. Wzdłuż płytki paznokcia często pojawiają się podłużne prążki o wgłębieniach i nierównościach.
Przy głębszych niedoborach żelaza występuje również ból oraz pieczenie gardła, jamy ustnej i języka. Dodatkowo pojawiają się przewlekłe bóle głowy, które mogą przypominać stany migrenowe. Organizm, ze względu na obniżenie swojej odporności i upośledzenie pracy układu immunologicznego trudniej broni się przed infekcjami – osoba z niedoborem żelaza często choruje i jest podatna na infekcje, w tym infekcje bakteryjne na przykład narządów rodnych.
Typowym objawem niedoboru żelaza jest także szybka męczliwość, która objawia się przy nawet niewielkim wysiłku fizycznym. Jest ona związana z niewystarczającym zaopatrzeniem komórek organizmu w tlen. Często pojawiają się również siniaki o niezlokalizowanym pochodzeniu – pojawiają się samoistnie i w różnych miejscach, przede wszystkim na kończynach. W niektórych przypadkach niedobór żelaza powoduje także krwawienia z nosa.
Przyczyny niedoboru żelaza
Główną przyczyną niedoboru żelaza w organizmie jest nieprawidłowo zbilansowana dieta, która nie dostarcza w spożywanych posiłkach wystarczających ilości żelaza. Szczególnymi przypadkami w których ryzyko wystąpienia niedoboru żelaza jest bardzo dużo są osoby, które ściśle przestrzegają diet oraz prowadzą głodówki, a także osoby na diecie wegetariańskiej.
Na niedobór tego mikroelementu narażone są również przede wszystkim kobiety. Wydalanie krwi wraz z miesiączką przyczynia się do zwiększonego wydalania żelaza z organizmu. Przy optymalnej diecie zapotrzebowanie na żelazo zostaje jednak dość szybko uzupełnione – w wyjątkowej sytuacji, kiedy może dojść do zachwiania odpowiedniego poziomu żelaza są kobiety, które mają obfite miesiączki bądź trwające bardzo długo.
Niedobory żelaza przydarzają się również osobom u których występują krwotoki i krwawienia na wskutek innych schorzeń, jak na przykład choroby wrzodowej, hemoroidów czy nowotworów, a także wśród osób cierpiących na przewlekłe biegunki.
Czym skutkuje nadmiar żelaza?
Przyczyną nadmiaru żelaza we krwi jest przede wszystkim zbyt duża i niepotrzebna suplementacja pierwiastka, a także schorzenia powodujące nadmierne wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego. Przyczyną zbyt wysokiego poziomu żelaza może być także wielokrotne przetaczanie krwi (na przykład w chorobach nowotworowych) bądź hemochromatoza, czyli choroba polegająca na odkładaniu się żelaza w tkankach organizmu.
Nadmiar żelaza skutkuje pojawienie się przede wszystkim zaparć oraz wzdęć, przebarwień skóry, a także zaburzeń hormonalnych. bardziej poważnymi skutkami nadmiaru żelaza jest marskość wątroby, cukrzyca, depresja, a także osteoporoza.
Dieta bogata w żelazo
Dla większości osób wystarczającym źródłem dostarczania do organizmu żelaza jest prawidłowa dieta. Powinna być ona odpowiednio zbilansowana oraz różnorodna. Najwięcej żelaza można znaleźć w wątróbce – przede wszystkim wieprzowej, ale również wołowej czy drobiowej. Generalnie mięso jest jednym z najlepszych źródeł żelaza. Dobrym źródłem żelaza są także produkty zbożowe, takie jak otręby pszenne, płatki kukurydziane, chleb chrupki, a także różnego rodzaju makarony oraz kasze. Wiele żelaza można także znaleźć w orzechach, nasionach oraz ziarnach.
Przy niedoborze żelaza warto jest także jeść rośliny i warzywa o kolorze zielonym, ponieważ cechują się dość dużą zawartością żelaza oraz bardzo łatwym jego przyswajaniem. Mowa tutaj przede wszystkim o natce pietruszki, szpinaku, papryce zielonej. Dobrym źródłem pierwiastka jest także fasola, soczewica i soja, a także różnego rodzaju kiełki.
Żelazo
Kliknij i sprawdź ceny!
Stosunkowo małe ilości żelaza zawierają się w przetworach mlecznych oraz owocach. Sery żółte oraz białe zawierają mniej niż 1mg żelaza na 100 gram produktu (dla porównania 100 gram wątróbki wieprzowej to prawie 18mg). Wyjątkiem jest żółto kurzego jaja, które jest bardzo dobrym źródłem mikroelementu. Wśród owoców największą ilością zawartości żelaza cechuje się morela, figi, rodzynki, daktyle. Można je jeść zarówno w postaci tradycyjnej (świeże), jak również skorzystać z gotowych suszonych mieszanek tych produktów.
Obecnie dużą popularnością cieszy się suplementacja żelaza w postaci gotowych preparatów. Warto jednak pamiętać, że przyjmowanie dodatkowych porcji żelaza powinno opierać się na konsultacji lekarskiej oraz odpowiednich wyników badań (między innymi niski poziom hemoglobiny w badaniach ogólnych krwi). Nie należy przyjmować preparatów z żelazem na własną rękę – może to prowadzić między innymi do jego przedawkowania i tym samym wystąpienia objawów oraz schorzeń, które są skutkiem nadmiaru żelaza w organizmie. Dla wielu osób sztuczna suplementacja żelaza jest ponadto czynnikiem, który powoduje problemy z układem pokarmowym – najczęściej przewlekłych zaparć.